İstanbul Teknik Üniversitesi (İTÜ) Maden Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Mustafa Kumral uyumunda, Prof. Dr. Cenk Yaltırak, Prof. Dr. Seda Yolsal Çevikbilen, Doç. Dr. Tuna Eken, Prof. Dr. Hülya Kurt, Doç. Dr. Beyza Taşkın ve Dr. Murat Şahin’in yer aldığı Afet İdaresi Uygulama ve Araştırma Merkezi (MATAM) Kümesi tarafından “23 Nisan 2025 Orta Marmara Sırtı Zelzelesi (Mw 6,2: 12.49 – 26 km Silivri Güneyi)” başlıklı ön rapor hazırlandı.
Rapora nazaran, Marmara Denizi’nin orta kısmında yer alan Orta Marmara Sırtı’nda yerin 13 kilometre derinliğinde meydana gelen sarsıntı yaklaşık 13 saniye sürdü.
291’İN ÜZERİNDE ARTÇI SARSINTI KAYDEDİLDİ
Deprem, 26 Eylül 2019’da yaşanan 5,8 büyüklüğündeki Silivri sarsıntısının yaklaşık 5 kilometre güneyinde gerçekleşirken, 25 Nisan prestijiyle bölgede 291’in üzerinde artçı sarsıntı kaydedildi.
ARTÇI SARSINTILAR, ANA FAYIN KUZEYİNDE YOĞUNLAŞTI
Rapora nazaran artçı sarsıntılar, yaklaşık 40 kilometre uzunluğunda ve 12 kilometre genişliğinde bir alanda, ana fayın kuzeyinde ağırlaştı. Bu sarsıntılar bilhassa Kumburgaz Havzası ve kuzey bloktaki ikincil fay çizgilerinde kümelendi. Kimi artçılar 30 kilometre derinliğe kadar ulaştı.
Depremin meydana geldiği bölgenin, en son Mayıs 1766’da zelzele üreten Doğu Sırt Kuzey Segmenti (Kumburgaz Fayı) ile Silivri Sırt Güney Hudut Fayı ortasında yer aldığı tabir edilirken, 2019’daki Silivri sarsıntıları sonrasında bölgede gözlenen tansiyon değişimi ile 2025’teki sarsıntının lokasyonu ortasında ahenk bulunduğu vurgulandı.
Yapılan hesaplamalarda, 1766’dan bu yana biriken sismik tansiyonun yaklaşık yüzde 12’sinin bu zelzeleyle boşaldığı değerlendirildi. Rapora nazaran, ana şokun yaklaşık 20×12 kilometrelik bir alanda 30 santimetrelik yer değiştirmeyle meydana geldiği belirlendi. Ulusal ve memleketler arası müşahede kuruluşları, zelzelenin sağ yanal doğrultulu faylanma karakteri taşıdığını bildirdi.
EN YÜKSEK İVME KIYMETİ KÜÇÜKÇEKMECE’DE ÖLÇÜLDÜ
Öte yandan akademisyenlerin hazırladığı ön raporda, sarsıntının ivme kıymetine ait bulgulara da yer verildi.
Depremin hissedildiği Marmara Bölgesi’ndeki tüm vilayet ve ilçelerin yer aldığı tabloda, en yüksek ivme bedeli İstanbul’un Küçükçekmece ilçesinde ölçüldü. Küçükçekmece’yi, Eyüp, Marmara Ereğlisi ve Avcılar takip etti.
Deprem merkezinden 200 kilometre yarıçaplı alanda ölçülen en yüksek yer ivmesi, merkez üssüne yaklaşık 50 kilometre uzaklıktaki İstanbul Küçükçekmece’de kuzey-güney istikametinde 0,2 g olarak kaydedildi.
Diğer yüksek ivme bedelleri ise Sazlıbosna Barajı’nda 0,16 g, Marmara Ereğlisi kıyısında 0,1 g ve Arnavutköy’de 0,1 g ölçüldü.
Raporda, ivme kıymetlerinin sadece uzaklıkla değil, taban özellikleri, topoğrafya ve jeolojik yapı ile de irtibatlı olduğu, mevcut azalım bağlantılarıyla ölçülen pahalar ortasındaki ahengin yüzde 65’in altında kaldığı, bu nedenle yeni jenerasyon dinamik azalım modellerine gereksinim duyulduğu değerlendirmeleri yer aldı.
KUMBURGAZ FAYININ 0,3 METRESİ BU SARSINTIYLA BOŞALDI
Kumburgaz Fayı’na ait tahlillerde, 1766’dan bu yana bölgede biriken 3,7 metrelik atımın sadece 0,3 metresinin bu zelzeleyle boşaldığına vurgu yapıldı.
Ön raporda, ana şok ve artçıların dağılımının fay düzleminde dar bir alanla sonlu kaldığı, buna karşılık gerilmenin Orta Marmara Çukuru istikametinde ağırlaştığı tespitine yer verildi.
“FAYIN BÜYÜK BİR KISMI DURUYOR”
MATAM Müdürü Prof. Dr. Cenk Yaltırak, son depremin Marmara Denizi içerisindeki Kumburgaz segmentinin sadece 20 kilometrelik kısmında gerçekleştiğini söyledi.
Kumburgaz segmentinin tamamının 80 kilometre uzunluğunda olduğunu belirten Yaltırak, “Fayın sırf küçük kısmında yaklaşık 30 santimetrelik bir hareket yaşandı. Halbuki tıpkı bölgede 3,7 metrelik bir tansiyon birikmiş durumda. Bu, büyük sarsıntının habercisi değil lakin ‘Stres boşaldı.’ demek de yanlış. Fayın büyük kısmı yerinde duruyor.” dedi.
Yaltırak, tarihî örneklerden yola çıkarak çoklu kırılmaların giderek daha anlaşılır hale geldiğini anlatarak, “1999 İzmit zelzelesi örneğinde olduğu üzere tek bir zelzele değil, üç başka fayın tıpkı anda kırılmasıyla oluşan bir dizi sarsıntı yaşadık. Birinci büyüklük ölçümleri 7,4’tü lakin moment hesapları 7,5’i buldu. Üstelik o gün Düzce kırılmadı, o da bir ay sonra kırıldı. Şayet tıpkı gün kırılmış olsaydı, bugün yaşadığımız yıkım çok daha büyük olurdu.” diye konuştu.
Bu çeşit ardışık kırılmaların Şubat 2023 Kahramanmaraş sarsıntılarında de görüldüğünü aktaran Yaltırak, Anadolu’da büyük zelzelelerin tekil değil, zincirleme olduğunu, bunun da zelzelenin büyüklüğünü artırdığını, yani farklı segmentlerin art geriye kırıldığı bir senaryonun “en berbat senaryo” olarak kabul edilmesi gerektiğini kaydetti.
“GERÇEK MÜHENDİSLİK HESABIYLA ORTAYA KONULDU”
Prof. Dr. Yaltırak, Marmara için sıkça anılan 7,8 büyüklüğündeki sarsıntı senaryosunun kaygı yaratmak maksadıyla değil, gerçek mühendislik hesabıyla ortaya konulduğuna dikkati çekti.
7,8 büyüklüğündeki zelzelesi kendilerinin uydurmadığını vurgulayan Yaltırak, “Bu sayı, bilimsel olarak yapılmış doktora çalışmalarıyla, moment hesaplarıyla, fay uzunluklarıyla hesaplandı. Yani bu sayının gerisinde önemli bir akademik emek, yüzlerce uzmanın çalışması var. Mühendis olarak görevimiz, toplumun karşı karşıya kalabileceği en büyük riski tanımlamaktır.” dedi.
Depreme karşı tedbir almanın kıymetine işaret eden Yaltırak, “Bir kova düşünün, dört gözlü. Bu kovanın içi doluysa, dört modül da bir anda boşalabilir. Ya hepsi boşalırsa, biz ona nazaran tedbir almazsak ne olur? Bir segment kırılırsa 7,1 olur, başkası de kırılırsa 7,4, üçü kırılırsa 7,6, dördü kırılırsa 7,8. Şayet siz 7,1’e nazaran kentlerinizi tasarlarsanız, 7,8 olursa ölürsünüz fakat 7,8’e nazaran hazırlarsanız, 7,1 olursa bir şey olmaz. Bu kadar kolay. Toplumun bunu anlaması lazım.” diye konuştu.
“İNSANLAR DUYMAK İSTEDİĞİNİ DİNLİYOR”
Toplumun sarsıntılarla ilgili yanlış algılarla hareket ettiğine değinen Yaltırak, kendilerinin gerçek bilgiyi sunmaya çalıştığını vurguladı.
Prof. Dr. Yaltırak, sözlerini şöyle tamamladı:
“Ama beşerler duymak istediklerini dinliyor. Bu, bilimden uzaklaşma hali. Beşerler gerçekleri konuşanlara değil, kendilerini rahatlatanlara inanıyor lakin gerçek şu ki tabiatın keyfi yok. Unutuldukça zelzele hatırlatıyor kendini. ‘Yarın Marmara’da 6,5 büyüklüğünde bir sarsıntı olmayacak.’ diyemem. Olursa da bilmiş olmam. Bu bir kestirim değil, bir risk idaresi problemidir. Bizim misyonumuz, en büyük riski tanımlayıp buna karşı kentsel dönüşüm planlamak, afet senaryosu üretmek.”
About The Author
More Stories
Edirne’de 50 Milyon Liralık Kaçak Kehribar ve Pırlanta Yüzük Ele Geçirildi
Motosikletleri ile umut dağıtıyorlar
Muratlı’da Okul Bahçesinde Bıçaklı Hengame: 14 Yaşındaki Çocuk Yaralandı